Czy onkologiczne konsultacje online stanowią przełom w dostępie do medycyny?
Przed 10 laty miałem propozycję udziału w zdalnych konsultacjach onkologicznych pomiędzy szpitalami. Propozycja wydała mi się abstrakcyjną i skrajnie nieodpowiednią. Wtedy nie wyobrażałem sobie rzetelnej konsultacji onkologicznej bez badania chorego, a jedynie w oparciu o przedstawienie historii choroby przez lekarza z innego szpitala. Nie wierzyłem, że mógłbym w pełni zaufać takiej relacji. Ponadto byłbym pozbawiony nie tylko możliwości rozmowy z chorym, ale i możliwości badania fizykalnego. Co prawda w ciągu ostatnich 10 lat przed pandemią przeprowadziłem kilkanaście telefonicznych lub mailowych konsultacji zrozpaczonych chorych przebywających zagranicą i potrzebujących pilnej porady onkologicznej, to nie wpłynęło na zasadniczą zmianę moich poglądów. Żyłem w przekonaniu, że zdalne konsultacje onkologiczne są wątpliwym dobrodziejstwem aż do wybuchu pandemii COVID-19. Nagle placówki medyczne ograniczyły dostęp do świadczeń medycznych dla chorych na nowotwory złośliwe, jak również dla pacjentów w trakcie diagnostyki onkologicznej. Nie będę się rozwodził nad dramatycznymi konsekwencjami zdrowotnymi tej sytuacji. Zacząłem zastanawiać się w jaki sposób mogę pomóc chorym onkologicznym z perspektywy małego prywatnego ośrodka onkologicznego. Jedyną możliwością konsultacji onkologicznych wydawał się zdalny dostęp do lekarza onkologa. W związku z tym podjąłem decyzję o udzielaniu konsultacji online. Już w pierwszym miesiącu pandemii udzieliłem kilkudziesięciu konsultacji onkologicznych online. Zapotrzebowanie społeczne było ogromne. Ani w jednym przypadku nie odniosłem wrażenia, że konsultacja była zbędna.
Na podstawie ponad 2-letnich doświadczeń chciałbym omówić plusy i minusy konsultacji online, tak by czytelnicy mogli wyrobić sobie pogląd na to zagadnienie. Nim przejdę do wątpliwości, chciałbym po krótce opisać przebieg konsultacji online. Różne są standardy w telemedycynie: inaczej wygląda zdalna wizyta po receptę czy L4, kompletnie inaczej przebiega konsultacja onkologiczna. Z punktu widzenia lekarza jest na pewno szalenie trudna, zatem trzeba się do niej odpowiednio przygotować. Po umówieniu wizyty pacjent otrzymuje szczegółową instrukcje dotyczącą sposobu przesłania dokumentów medycznych oraz plików DICOM badań obrazowych (TK, MR, PET i in.). Ponadto chory przesyła listę przyjmowanych leków (ma czas na jej przygotowanie), informację o chorobach przebytych i współistniejących oraz o zachorowaniu na nowotwory wśród członków rodziny. Lekarz powinien otrzymać dokumentację medyczną najlepiej dzień przed konsultacją. Proces przygotowania danych jest czasochłonny i niektóre organizacje zatrudniają w tym celu dedykowanych pracowników. Analiza uzyskanych danych (w tym przegląd dokumentacji radiologicznej) zajmuje lekarzowi zwykle pomiędzy 20 i 45 minut. Konsultacja rozpoczyna się o umówionej godzinie. Lekarz ma możliwość rozmowy z chorym na wizji. Pozwala to na ocenę stanu ogólnego i stopnia sprawności chorego, które są bardzo istotnymi czynnikami decydującymi o możliwości i sposobie leczenia. Lekarz zbiera wywiad jak podczas klasycznej wizyty oraz dopytuje się o brakujące informacje medyczne. Celem konsultacji online jest rozwiązanie problemu z którym boryka się chory. Zatem na zakończenie wizyty lekarz wskazuje optymalny sposób postępowania dla chorego. Oczywiście w trakcie wizyty chory i jego rodzina mogą zadawać bez skrępowania pytania (ważne jest przygotowanie listy pytań przed wizytą). Zwykle czas trwania wizyty wynosi około 30 min.
Wady konsultacji online
Zacznijmy do minusów wizyty online z punktu widzenia lekarza oraz pacjenta. Zdalna konsultacja onkologiczna jest ogromnym wyzwaniem dla lekarza, ponieważ kładzie on na szalę swoją wiedzę i autorytet. Choroby nowotworowe stanowią bez wątpienia szczególnie trudne i ryzykowne wyzwanie i tylko nieliczni lekarze są skłonni konsultować chorych onkologicznych zdalnie. Dlatego też videokonsultacja onkologiczna nigdy nie będzie masowo dostępna.
Sporym mankamentem zdalnych konsultacji jest brak możliwości badania fizykalnego, które może wnieść nowe kluczowe dane o zaawansowaniu choroby np. stwierdzenie przerzutów do węzłów chłonnych w lewym nadobojczu w przebiegu raka trzustki jest objawem rozsiewu tego nowotworu. Czyli wcześniejsze rozważania o leczeniu operacyjnym są chybione. Z drugiej strony o ile chory miał wykonaną pełną kompleksową diagnostykę onkologiczną obejmującą m. in. tomografię klatki piersiowej, to takie przerzuty powinny być opisane. Lekarz czuje się pewniej, jeżeli zbada chorego. Oczywiście w trakcie konsultacji wydaje zalecenia i proponuje leczenie w konkretnym ośrodku onkologicznym, często w tym w którym pracuje konsultant. Dlatego badając chorego w czasie wizyty stacjonarnej lekarz może jeszcze zmodyfikować zalecenia.
Ogromną wadą konsultacji zdalnych jest konieczność samodzielnego ponoszenia jej kosztów przez chorego. Oczywiście zdarza się, że płatnikiem jest ubezpieczyciel czy pracodawca, ale nie jest to regułą w Polsce. Niejednokrotnie koszt konsultacji online dla chorego jest niższy niż wizyty stacjonarnej, ponieważ odpadają koszty związane m. in. z dojazdem do odległej placówki medycznej. Natomiast moje doświadczenie z pracy dla zagranicznej platformy konsultacji zdalnych, jest takie, że videokonsultacje są organizowane dla tzw. „trudnych przypadków” i dzięki decyzjom konsyliarnym chorzy szybko znajdują optymalną placówkę medyczną specjalizującą się w leczeniu konkretnych chorób onkologicznych. W takich przypadkach płatnikiem jest firma ubezpieczeniowa, co świetnie rozwiązuje problem bariery finansowej (konsylia są bardzo kosztowne – np. Booking Health oferuje zwykłą konsultację lekarską przez Skype za 1500 €).
Zalety konsultacji online
Konsultacje online mogą być spełnieniem marzeń o demokratyzacji dostępu do medycyny. Chory z każdego zakątka Polski może konsultować się z wybranym specjalistą z dowolnego ośrodka onkologicznego. Brzmi to trochę jak wizja szklanych domów, ale z pewnością może być krokiem w kierunku poprawy jakości opieki onkologicznej, w co wierzę.
Często konsultacja zdalna umożliwia łatwiejszy i szybszy dostęp do onkologa w porównaniu do wizyty stacjonarnej. Co ma szczególne znaczenie na początku drogi diagnostyczno-terapeutycznej. Ponadto w przypadku wystąpienia nagłych problemów onkologicznych np. powikłań w trakcie leczenia. Konsultacja online jest często wykorzystywana przez pacjentów przebywających zagranicą i stojących przed dylematem czy leczyć się w miejscu zamieszkania czy wracać do Polski.
Konsultacja online stwarza większy komfort choremu w porównaniu do wizyty w ośrodku onkologicznym. Pacjent jest we własnym mieszkaniu razem z bliskim, nie czuje skrępowania w trakcie zadawania pytań. Ważne jest oczywiście solidne przygotowanie się pacjenta do wizyty. Uporządkowanie dokumentacji medycznej, przemyślenie listy pytań oraz przygotowanie np. wzmiankowanej wcześniej listy leków z konkretną nazwą i dawką preparatu.
Na świecie nadal wielu chorych rozpoczyna leczenie onkologiczne bez ustalenia strategii leczenia przez onkologa lub lepiej przez zespół onkologów. Praktyka taka może wiązać się z większym ryzykiem niepowodzenia leczenia. W onkologii trudno jest nadgonić „utracony czas”. Niektóre zdalne konsultacje wydają się z pozoru banalne, ale mają krytyczne znaczenie, ponieważ sprowadzają się do wskazania brakujących badań dodatkowych koniecznych do podjęcia racjonalnej decyzji o wyborze schematu leczenia. Na świecie zjawiskiem nagminnym jest proponowanie pacjentom leczenia bez ukończenia optymalnej diagnostyki onkologicznej. W innym poście wyjaśnię fundamentalne znaczenie diagnostyki wstępnej u chorych na nowotwory złośliwe.
Interdyscyplinarne videokonsultacje pozwalają nie tylko na udział chorego i jego bliskich w dyskusji lekarzy specjalistów, ale również na zadawanie pytań nim powstanie ostateczna propozycja leczenia. A to już jest przełom w onkologii. Dla zobrazowania obecnej sytuacji tradycyjne konsylia bywają prowadzone w sposób zaoczny, bez udziału chorego. Chory często nawet nie zna lekarzy podejmujących ważne dla jego życia i zdrowia decyzji. Może czuć się przedmiotowo, a nie podmiotowo. Dla przykładu unikamy sytuacji, w której koordynator medyczny dzwoni do chorego informując go o sposobie leczenia oraz zalecając by zgłosił się po kartę DILO i poszukał sobie placówki medycznej, w której będzie leczony. Co ważne konsultujący onkolog może zaproponować choremu miejsce dalszej diagnostyki i leczenia. Kolejnym istotnym i pożądanym przez chorych aspektem zdalnych konsultacji jest szansa na koordynowanie leczenia onkologicznego przez wybranego onkologa i możliwość częstego kontaktu. Istotne jest wsparcie ambulatoryjne online dla pacjentów w trakcie terapii. Warto podkreślić, że konsultacja online może zaoszczędzić czas chorego, który traci w niewydolnym systemie opieki zdrowotnej.
Nie rozwiązanym problemem medycznym dotyczącym każdej specjalizacji medycznej jest tzw. potrzeba „drugiej opinii” dotyczącej proponowanych choremu procedur medycznych. Przywykliśmy do tego, że w kluczowych decyzjach życiowych można zasięgnąć porady u osób bliskich, przyjaciół, znajomych czy nawet można wysłuchać porad na youtubie. O ile przy wyborze samochodu czy typu okna do domu, to się może sprawdzić, to jednak w przypadku skomplikowanych problemów zdrowotnych takie porady są niewiele warte. Światłem w tunelu jest możliwość uzyskania „drugiej opinii” w trakcie zdalnej konsultacji. Wielu chorych korzysta z tej możliwości, ponieważ mogą uzyskać merytoryczne wsparcie w podjęciu trudnych decyzji.
Ciekawy jestem Państwa opinii i doświadczeń w zakresie zdalnych konsultacji onkologicznych.
