Kto jest kim w onkologii? Czym zajmuje się onkolog kliniczny, onkolog radioterapeuta, chirurg onkologiczny? Do kogo na wizytę?
U jakiego onkologa umówić wizytę?
Często zdarza się, że nie wiemy do jakiego specjalisty powinniśmy umówić wizytę. W żołnierskich słowach przybliżę każdą ze specjalizacji onkologicznych. Leczeniem chorych na raka zajmują się przede wszystkim: chirurg onkolog, onkolog radioterapeuta i onkolog kliniczny. O innych specjalistach zajmujących się diagnostyką i leczeniem chorych na raka napiszę w kolejnym wpisie.
Cech wspólne specjalistów
Specjalizacje onkologiczne mają wspólne płaszczyzny działania i o nich najpierw.
Każdy lekarz onkolog zajmuje się:
- Diagnostyką chorych z podejrzeniem choroby nowotworowej.
- Po rozpoznaniu raka prowadzi diagnostykę, tak by ustalić jego stopień zaawansowania.
- Leczeniem wspomagającym np. leczeniem p/bólowym, leczeniem żywieniowym, przed i w trakcie terapii onkologicznej.
- Przygotowaniem chorego do konsylium onkologicznego.
- Prowadzeniem leczenia zgodnie ze swoimi kompetencjami – więcej poniżej.
- Prowadzeniem kontroli po leczeniu onkologiczny.
Czyli punkty 1-4 i 6 są wspólne dla wszystkich onkologów. Nie zawsze lekarz onkolog decyduje się na prowadzenie szerokiej praktyki klinicznej i wybiera taki zakres działania jaki mu najbardziej odpowiada.
W zasadzie każdy specjalista onkolog (chirurg onkolog, onkolog radioterapeuta lub onkolog kliniczny) powinien przeprowadzić chorego przez proces diagnostyczny aż do konsylium onkologicznego. Na konsylium onkologicznym trzej specjaliści (chirurg onkolog, onkolog radioterapeuta lub onkolog kliniczny) podejmują decyzję jakie leczenie zaproponować choremu na raka.
Chirurg onkolog
chirurg onkolog to lekarz specjalizujący się w chirurgicznym leczeniu nowotworów. Leczenie większości nowotworów opiera się na leczeniu chirurgicznym, obecnie bardzo często skojarzonym z radioterapią i chemioterapią. Zatem chirurg współpracuje z innymi specjalistami, takimi jak onkolodzy kliniczni i onkolodzy radioterapeuci tak, aby dostosować plan leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta. Chirurdzy onkolodzy są kluczowymi członkami zespołów leczących chorych na raka, a ich praca obejmuje diagnostykę, planowanie leczenia, a także opiekę pooperacyjną.
Zadania chirurga onkologa
Diagnostyka
Chirurdzy onkolodzy uczestniczą w diagnostyce nowotworów, zlecają i interpretują wyniki badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI) czy badania ultrasonograficzne. Ocena zaawansowania choroby jest kluczowym elementem planowania leczenia. Chirurdzy oceniają operacyjność guza nowotworowego.
Przeprowadzają biopsje, które polegają na pobieraniu próbek tkanki nowotworowej w celu potwierdzenia typu nowotworu.
Planowanie leczenia
W centrum zainteresowania chirurga onkologa pozostają nowotwory przewodu pokarmowego (rak przełyku, żołądka, jelita cienkiego i grubego, odbytnicy, trzustki, wątroby) rak piersi, skóry, czerniak złośliwy skóry ponadto mięsaki tkanek miękkich, raki regionu głowy i szyi i inne. Ważne nie wszystkich chorych na raka operuje chirurg onkolog. Dla przykładu chorego na raka płuc będzie operował torakochirurg ( w kolejnym wpisie o innych specjalistach bez których prawidłowe diagnozowanie i leczenie chorych nie byłoby możliwe).
Krytyczne znaczenie ma opinia chirurga czy operacyjne usunięcie nowotworu jest możliwe i jakie może mieć skutki dla pacjenta. Chirurdzy onkolodzy współpracują z innymi specjalistami onkologicznymi, takimi jak onkolodzy kliniczni, radioterapeuci i specjaliści ds. chemioterapii, aby ustalić kompleksowy plan leczenia dla pacjenta.
Operacje onkologiczne
Operacje nowotworów złośliwych wymagają dużego i doświadczenia i znajomości technik operacyjnych dla konkretnej lokalizacji nowotworu. Chirurdzy onkologiczni przeprowadzają różnego rodzaju operacje, w zależności od lokalizacji i rozmiaru nowotworu. Operacja może polegać na usunięciu guza nowotworowego wraz wybranymi grupami węzłów chłonnych, czasami wymaga to współpracy z medykami nuklearnymi (poszukiwanie węzła wartowniczego) lub histopatologami (badanie śródoperacyjne). Jeżeli całkowite usunięcie nowotworu nie jest możliwe, to wykonuje się operacje mające na celu złagodzenie objawów (np. wykonanie zespolenia omijającego).
Opieka pooperacyjna
Chirurdzy zapewniają opiekę pooperacyjną, monitorując rekonwalescencję pacjenta i sprawdzając, czy nie występują żadne powikłania po operacji.
Badania obserwacyjne
W niektórych przypadkach, po zakończeniu leczenia chirurgicznego, chirurg onkolog prowadzi regularne badania kontrolne, aby monitorować ewentualny powrót choroby.
Podsumowanie
Chirurdzy onkolodzy odgrywają kluczową rolę w leczeniu nowotworów, a ich praca często wymaga współpracy zespołowej z innymi specjalistami, aby dostosować strategię leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Onkolog radioterapeuta, zwany też radioonkologiem
Onkolog radioterapeuta to lekarz specjalizujący się w leczeniu chorób nowotworowych za pomocą promieniowania jonizującego. Jest to specjalista, który stosuje promieniowanie jonizujące do niszczenia komórek nowotworowych i hamowania ich wzrostu.
Zakres działania
Onkolog radioterapeuta kwalifikuje chorych na raka do leczenia skojarzonego tj. połączenia radioterapii i chirurgii lub chemioterapii/immunoterapii. Zajmuje się również diagnostyką nowotworów: planuje i zleca odpowiednie badania, tak by podejmować decyzję o leczeniu na podstawie najlepszych rekomendacji. Co ciekawe onkolog radioterapeuta kwalifikuje chorych do radioterapii chorób nienowotworowych np. leczenie ostrogi piętowej, zapalenia rozcięgna podeszwowego stóp i dłoni, zapalenia ścięgna Achillesa, bolesnych naczyniaków kręgów i innych.
Opis wizyty
Podczas pierwszej wizyty onkolog radioterapeuta przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem, aby zbadać stan zdrowia, historię chorób oraz wykluczyć ewentualne przeciwwskazania do leczenia radioterapeutycznego. Następnie wykonuje badanie fizykalne, które pozwala na ocenę stanu ogólnego pacjenta i zlokalizowanie guza. Onkolog radioterapeuta ogląda wyniki badań obrazowych (pamiętaj o zabraniu płyt CD z TK, NMR, PET) ponieważ na ich podstawie kwalifikuje do radioterapii.
Jak wygląda przygotowanie do radioterapii?
Po zdiagnozowaniu choroby i wykluczeniu przeciwwskazań do leczenia radioterapeutycznego, onkolog radioterapeuta opracowuje plan leczenia, który jest dostosowany do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia pacjenta. Plan obejmuje dawkę promieniowania, liczbę i częstotliwość sesji, a także wybór odpowiedniej techniki radioterapii. Proces planowania leczenia jest skomplikowany i czasochłonny. Plan leczenia przygotowują fizycy medyczni oraz technicy elektroradiologii. Szczegółowy opis planowania radioterapii w kolejnym wpisie. Podczas pierwszej frakcji radioterapii, onkolog radioterapeuta wraz z zespołem sprawdza odwzorowanie planu leczenia oraz kontroluje proces leczenia, który jest monitorowany za pomocą specjalistycznych urządzeń.
Inne zadania onkologa radioterapeuty
Onkolog radioterapeuta może prowadzić skojarzone z radioterapią leczenie systemowe np. chemioterapię, hormonoterapię, terapię celowaną lub immunoterapię. Po zakończeniu leczenia, lekarz przeprowadza kontrolne badania, aby ocenić skuteczność terapii i monitorować ewentualne skutki uboczne. Onkolog radioterapeuta jest także odpowiedzialny za opiekę nad pacjentem po zakończeniu leczenia, monitorując jego stan zdrowia i pomagając w przypadku wystąpienia ewentualnych powikłań lub nawrotu choroby.
Onkolog kliniczny (dawniej zwany chemioterapeutą)
Onkolog kliniczny jest specjalistą w dziedzinie onkologii. Zajmuje się diagnostyką, leczeniem i opieką nad chorymi na raka i inne nowotwory złośliwe, a także monitorowaniem ich stanu zdrowia po leczeniu.
Zakres działania
Onkolog kliniczny kwalifikuje chorych do leczenia systemowego, czyli do chemioterapii, terapii celowanych, hormonoterapii i immunoterapii. Obserwujemy stały postęp w onkologii klinicznej. W ostatnich latach nowe leki onkologiczne pojawiają się dość często. W Polsce nie zawsze są one dostępne od razu, czasami pojawiają się z opóźnieniem kilku miesięcznym. Zatem onkolog kliniczny analizuje nie tylko badania kliniczne nad nowymi lekami, ale również pilnie śledzi kiedy one staną się dostępne dla chorych.
Onkolog kliniczny prowadzi leczenie systemowe. Wybiera najkorzystniejszy schemat leczenia w pierwszy rzucie, a w przypadku niepowodzenia leczenia lub nawrotu choroby w kolejnych rzutach leczenia. Można zatem przyjąć, że chory na raka będzie najczęściej spotykał się z onkologiem klinicznym.
Współpraca z innymi onkologami
Onkolog kliniczny ściśle współpracuje z onkologiem radioterapeutą. Często stosujemy leczenie skojarzone np. radiochemioterapię przedoperacyjną u chorych na raka odbytnicy, radiochemioterapię pooperacyjną u chorych na raka żołądka. Czasami chory wymaga zastosowania radioterapii pomiędzy cyklami chemioterapii np. w przypadku wystąpienia przerzutów w nowych lokalizacjach lub progresji istniejących ognisk. Tych wariantów współpracy jest bardzo wiele. W niektórych nowotworach złośliwych współpraca z chirurgiem chirurgiem jest niezbędna np. w trakcie chemioterapii dootrzewnowej.
